‘Proganjanje‘: ‘Smiješak‘ iz Španjolske

Izbivao je horor nekoliko godina s FMFS-a, festivala koji je odmah u prvom izdanju projicirao jedan film strave, odlično “Sirotište”, a znao je periodički ugostiti slično žanrirana ostvarenja kao npr. “Julijine oči”, “La Llorona”, “Piggy”... Horor se sada vraća na FMFS kad festival slavi punoljetnost, i to solidnim “Proganjanjem” (“El llanto”/”The Wailing”), premijerno prikazanim na festivalu u San Sebastianu i snimljenim u koprodukciji Španjolske, Argentine i Francuske.

“Proganjanje” kao redatelj potpisuje debitant u dugometražnoj igranoj formi Pedro Martín-Calero koji je režirao jedan spot pop-zvijezde The Weekend, a scenarij je napisao zajedno s Isabel Peña, scenaristicom dobro poznatom FMFS publici po trilerima “Vlast” i “Zvijeri”. Peña i Martín-Calero složili su nadnaravni horor na tragu filmova “Krug”, “To dolazi”, “Kad se svjetla ugase” i “Smiješak” o (ne)vidljivom entitetu i prokletstvu, tj. proganjanju koje se prenosi s osobe na osobu ili, u ovom slučaju, s jedne generacije na drugu.

Međugeneracijski, feministički hororski triptih fokusiran je na tri mlade žene, Andreu (Ester Expósito; “Venus”), Marie (Mathilde Ollivier; “Overlord”) i Camilu (Malena Villa; “El angel”), a priča starta 2022. i vraća se u 1998. godinu. 

Studentica Andrea iskusit će nečiju prisutnost baš u nezgodno i stresno vrijeme kad doznaje da je posvojena i da joj je prava majka nedavno umrla. Dečko Pau (Alex Monner), s kojim Andrea održava vezu na daljinu preko videochata, ukazat će djevojci da je netko s njom u sobi kad mu pošalje snimku. Doista, netko je u zadnjem planu kadra na videu, što Andrea zatim opaža i u pozadini svojih fotografija, a samo ona može vidjeti (i osjeća) tu prisutnost u obliku jezovitog starijeg čovjeka. Slično iskustvo proživljava i njezina majka Marie 24 godine ranije i puno dalje od Madrida – u Argentini.

Francuskinja Marie postaje predmet fascinacije i inspiracije studentice filma Camile koja je snima i na kameri ovjekovječi “creepy” trenutak sa zloduhom tik iza nje. Martín-Calero režira takve horor scene po uzoru na ono uznemirujuće ukazanja aliena u podlozi zrnatog kadra u “Misterioznim znakovima” i mora se priznati da povremeno umije izazvati tihu jezu i tenziju.

Jednako tako, osim Shyamalanove režije, španjolski redatelj voli Amenabarovu “Tezu” i metafilmske horore tog tipa koji se opsesivno bave voajerskim činom gledanja, osobito u argentinskom segmentu filma, kad Camile starom kamerom bilježi zbivanja i dokumentira užas, za razliku od digitalnih videa kakvima putem mobitela barata Andrea koja je od majke naslijedila prokletstvo s obzirom da Martín-Calera interesira i metaforička strava (trauma).

Camileine snimke su prisnije, čime Martín-Calero kao da skreće pozornost na to koliko nas moderna tehnologija otuđuje, ali opet može i biti korisna. Kamera i mobitel hvataju ono naizgled nevidljivo jer proganjajući nastrojeni entitet je vidljiv samo preko ekrana.

“Ne vidi ga se, ali tu je”, čujemo u filmu koji gubi ritam u završnici i kao da, pomalo isforsirano, ostavlja prostor za nastavak kako bi objasnio porijeklo neobjašnjivog zla. Ipak, “El llanto” za jedan horor posjeduje ambiciozni fragmentirani, ciklički narativ, povezujući prošlost sa sadašnjosti i budućnosti, kao u filmovima Krzysztofa Kieślowskog, također fokusiranim na ženske likove. Plakat “Tri boje: Crveno” ne nalazi se slučajno na zidu Camileine sobe.