‘Thunderheart‘: Bijeli lovac, crveno srce

Otplesao je s vukovima Graham Greene (1952. – 2025.), dragi kanadski glumac indijanskog podrijetla, pripadnik plemena Oneida. “Ples s vukovima” je, jasno, prva asocijacija na Greenea, sjajnog i magnetičnog u sporednoj ulozi mudrog poglavice Siouxa zvanog Živahna Ptica, zasluženo predloženoj za Oscara (zlatni kipić na kraju je osvojio Joe Pesci; “Dobri momci”).

Monumentalni revizionistički vestern Kevina Costnera najzaslužniji je za uspon ovoga glumca koji je potom snimio podcijenjeni film indijanske tematike “Clearcut” i počeo se pojavljivati u zvučnim hollywoodskim naslovima “Maverick”, “Umri muški 3”, “Zelena milja”, “Sumrak: Mladi mjesec”, “Tragovi u snijegu”... i serijama od “Života na sjeveru” do “1883” i “The Last Of Us”.

No Greene je bio podjednako oskarovski dobar i u filmu “Thunderheart” (“Ubojstvo u rezervatu”, 1992.), neovesternskom trileru redatelja Michaela Apteda puštenom u kina dvije godine nakon “Dances With Wolves”. Nepravedno zapostavljeni žanrovski biserčić devedesetih veoma je značajan u Greeneovu opusu i filmografiji zvjezdanog Vala Kilmera (“Top Gun”, “Willow”, “Batman zauvijek”, “Vrućina”), koji je umro točno pet mjeseci prije njega.

Za Greenea je “Thunderheart” svojevrsni most između “Dances With Wolves” i “Wind River”, štoviše djeluje kao preteča potonjeg filma. Kilmer je, pak, bio duhovno povezan s indijanskim nasljeđem glumeći Jima Morrisona (sjećate se scene kad je legendarni pjevač kao dijete vidio umirućeg starog Indijanca pokraj ceste u Novom Meksiku?), a “Ubojstvo u rezervatu” je snimljeno između “Doorsa” i vesterna “Legendarni Tombstone”, u razdoblju pojačane zanimacije za indijanske teme na valu “Plesa s vukovima” (“Crna odora”, “Posljednji Mohikanac”).

Ima, tako, smisla da Kilmer u “Thunderheartu” glumi “washingtonskog crvenokošca” Raya Levoija, agenta FBI-a indijanskih korijena, i to baš Siouxa, da povezanost s Greeneom i “Plesom s vukovima” bude veća. A Greene je kradljivac scena kao plemenski policajac Walter Crow Horse. Putevi Levoija i Crow Horsea isprepleću se za vrijeme istrage ubojstva indijanskog aktivista.

Priča je inspirirana stvarnim slučajevima iz rezervata u Južnoj Dakoti sedamdesetih godina 20. stoljeća, što filmu daje veću težinu, a referira se i na masakr kod Ranjenog koljena (Wounded Knee) 1890., kad je američka vojska pobila stotine Lakota Indijanaca, žena i djece, čime je, tragično, zauvijek ugušen indijanski otpor bijelim okupatorima njihove zemlje.

Levoi skriva svoje podrijetlo, ali njegov nadređeni (Fred Thompson; “Umri muški 2”, “Lov na Crveni oktobar”) svejedno mu upravo zbog toga dodjeljuje slučaj i šalje u Južnu Dakotu s iskusnim partnerom (veteran Sam Shepard), koji rezervat opisuje kao “treći svijet usred Amerike”, a Indijance kao “ponosan”, ali i “osvojen narod”. “Daleko si od sebe kao jastreb od mjeseca”, pjesnički nadahnuto govore lokalci Levoiju.

Isprve autsajder, Levoi postupno otkriva zavjeru i u neposrednoj prisutnosti predaka doživljava duhovno buđenje i samootkriće tijekom upoznavanja “Native American” aktivistice i učiteljice (Sheila Tousey), posjeta starom poglavici (Ted Thin Elk) i “buddy cop” odnosa s Crow Horseom, koji drži da je on reinkarnacija indijanskog junaka Thunderhearta, palog kod Ranjenog koljena.

Od uvodne scene noćnog plesa indijanskih duhova koji nestaju pojavom zore nad prerijom isprekidanom dubokim klisurama i ustupaju mjesto siluetama Indijanca u bijegu pokošenog mecima, redatelj Apted podiže društvenu svijest, ali i poseže za mitskim i duhovnim u načelno “murder mystery” priči, oslanjajući se na izvrsnu fotografiju tada ne toliko poznatog Rogera Deakinsa (“Burni ponedjeljak”, “Air America”) i glazbu Jamesa Hornera (“Aliens”, “U ime ruže”).

Horner je ovdje napravio prijelaz između svojih akcijskih (“48 sati”, “Komandos”, “Crveno usijanje”, “Neposredna opasnost”) i epskih “scoreova” (“Legenda o jeseni”, “Hrabro srce”, “Titanic”, “Troja”), uzdižući film na isti način kao Jerry Goldsmith “Duha i tamu” također s Kilmerom u glavnoj ulozi, a za Apteda je već skladao “Park Gorky”.

Široj publici najpoznatiji kao redatelj Bond-filma “Svijet nije dovoljan” s Pierceom Brosnanom, Apted se kalio režijom dokumentaraca i oduvijek imao nerv za relevantne društveno-političke teme, posjedujući osjećaj za ljude/likove, mjesto i vrijeme, te operirajući na granici činjeničnog i fiktivnog (kvalitetne biografske drame “Rudareva kći” i “Gorile u magli).

“Ubojstvo u rezervatu” je djelo tog i takvog Apteda. Britanski autsajder probudio je Indijanca u sebi kao Levoi i sam Kilmer (bio je njemačkog, irskog i indijanskog/Cherokee podrijetla), iznjedrivši žanrovski uradak koji nadilazi žanr mitskom povezanošću glavnih likova i predivne nepregledne zemlje što ih okružuje, a na njoj se tiho isprepleću povijest i sadašnjost, ovaj i onaj svijet. Rastanak na kraju filma “Thunderheart” ima dvostruko veću težinu nakon smrti Kilmera i Greenea, ispisujući oproštajnu notu za oba nezaboravna glumca. “Nema riječi za ‘zbogom’ na jeziku Siouxa”, Crow Horse dobaci Levoiju i stisne mu ruku na rastanku.